ORYANTALİZM ve KAMİL ASLANGER

Yılmaz UYAR

Oryantalizm, 19.yy.da Batı dünyasını etkisi altına alan bir genel tavır. Bilim , edebiyat , tiyatro , müzik ve mimarlıktan sonra resim dünyasında etkisini göstermiş. Oryantalizme klasik anlamda bir resim akımı diyemeyiz. O bir konu birliği , Doğu merakı ve doğuyu algılama , kabul ediş biçimidir.

Osmanlı İmparatorluğu'nun 16.yy.da dünyanın en önemli ülkesi olması nedeniyle başlayan batı ilgisi , özellikle 1721 yılında Yirmisekiz Mehmet Çelebi'nin Paris'e elçi olarak gönderilmesi ve orada uyandırdığı hayranlık sonucu ortaya çıkan " Turquerie " ( Türköri ) modası ile büyük ölçüde artmıştır. Bu ilgi batılı seyyahların Türkiye gezilerini de çoğaltmış ,gidilen yerleri resimlerle belgeleme adeti yaygınlaşmıştı. Avrupa'nın her yerinde seyahatnameler ve Osmanlı ile ilgili resim ve gravürler müthiş heyecan uyandırıyordu. Yirmisekiz Çelebi'den sonra 1742 yılında Paris'e oğlu Sait Çelebi gönderildi. O da en az babası kadar başarılı oldu.

Osmanlı yaşamına olan bu ilgi zaman zaman o günlerin ressamlarını hayalden resim yapmaya zorluyordu. Bu yüzden bazı oryantalist resimlerin belge niteliği taşımalarına karşın , bazıları ise hayalden yapılmış uyduruklar olarak değerlendirilir.

Gerçekten Türkiye'ye gelerek daha doğru gözlemlerle resim yapanların bazılarını kronolojik olarak şöyle sıralayabiliriz. Pieter Coecke van Aelst ( 16. yy ) , Nicolas de Nicolay ( 16. yy ) , Melchior Lorichs ( 16.yy ) , J.B.Van Mour ( 1671-1737 ) , Corelius de Bruyn ( 17. yy ) , François Dubois ( 1790-1871 ) , Jean Schranz ( 1794-1872 ) , Amadeo Preziosi ( 1816-1882 ) , Eugene Fromentin (

1820-1876 ) , Felix Ziem ( 1821-1911 ) , Fabius Brest ( 1823-1900 ) , Jean Leon Gerome ( 1824-1904 ) , Philippe Bello ( 1831-1911 ) , Leonardo De Mango ( 1843-1930 ) , Varnia Zarjecki ( 1850- ? ) , Fausto Zonaro ( 1854-1929 ) , Salvatore Valery ( 1856-1946 ) .

Türkiye'ye bizzat gelerek resimlerini yapan bu ressamların yanısıra diğer ortadoğu ülkelerine seyahat eden veya orda yaşayarak ünlenen başka oryantalistlerde vardır. J.Frederick Lewis ( 1805-1876 ) , Ludwig Deutsch ( 1855-1935 ) , Rudolph Ernst (1855-1935 ) gibi ...

Türkiye'de ise oryantalistlerin konularını kendine konu edinen ve tekniği ile onlarla yarışabilen büyük ressam ve müzeci Osman Hamdi ( 1842-1910 ) olmuştur.

Osman Hamdi' den bu yana oryantalist yaklaşımlı özgün bir ressamımız olmamıştır. Ancak gazeteler , dergiler için ya da özel siparişlerle yapılan yağlıboya tablolar da birer illüstrasyon seviyesinde çalışmalar olarak kalmıştır.

Ressamımız Kamil Aslanger'in eski yaşama ilgi ve tutkusu , önceleri İstanbul'un eski sokak ,konak ve yalıları ile başlamış , sonra Topkapı Sarayına yönelmiştir. " Topkapı Düşleri " olarak isimlendirdiği bu sergiden önceki iki sergisi de " Cariyeler " başlığını taşıyordu. " Oryantalizm ve İstanbul " serisinin 4 üncüsü olan bu sergiden sonra ileride “ Lalezar “ isimli 16, 17 ve 18 inci yüzyılları konu alan başka bir sergisini de izleyeceğinizi umarım.

Sanatçımızın çalışma yöntemi 19.yy oryantalistleriyle aynıdır. Onlar nasıl önce bir mekanı çizip veya fotoğrafını çektirip sonradan o mekanları içinde yaşayan insanlarla bütünleştiriyorlarsa Kamil Aslanger'de bugün aynı yöntemleri kullanmaktadır. Ancak mekanlar yüzde yüz var olan yerler olmayabilir. Sanatçımız için önemli olan çalıştığı yüzyılın dokusudur. Bu yüzden farklı yerlerin duvar , kapı , pencere , avlu veya diğer mimari unsurlarını bir araya getirerek değişik mekan kompozisyonları elde etmiş ve konularını buralara işlemiştir.

Kamil Aslanger'in " Topkapı Düşleri " sergisini meydana getiren tablolar , tamamen onun muhayyelesinden ve gönlünden çıkan mekan , obje ,eşya ,giysi ve insanların , belli bir konu içinde biraraya getirilmesiyle oluşturulmuştur. ASLANGER bu konuda en yetkin ve bilinen tek ressamdır. Bu nedenle bilinmelidir ki yaptığı resimler hiçbir yerden veya önceki oryantalistlerin tablolarından kopya edilmemiştir. Onun hayal gücünün ürünü mekanlarda kendi tasarımı olan giysiler içindeki modeller üzerinde çalışılmıştır.