MEZARLIK MİMARİSİ
Mezarlık mimarisi, tarihi Çin mimarisinin önemli bir parçasını oluşturur. Toplumun her tabakasındaki eski Çinliler, “insanın ruhu” ölmez düşüncesiyle cenaze törenine önem vermiş ve mezarlıklarını özenle inşa etmişler. Zamanla büyük gelişme kaydeden Çin’in mezarlık mimarisinde eşsiz büyüklükteki imparator ve cariye mezarlık grupları meydana gelmiştir. Tarihin değişimiyle resim, hat ve oyma sanatlarıyla kaynaşan Çin’in mezarlık mimarisi, çeşitli sanatların başarılarını gösteren mimari grubu haline gelmiştir.
Eski Çin mimarisinin en ihtişamlı ve en büyük mimari grubu olan mezarlık mimarisinin örneklerinin az bir bölümü ovalarda yer alır; ama çoğunluğu coğrafi durumlardan yararlanarak dağların eteğinde kuruludur. Dört yanı duvarlarla çevrili Çin mezarlıklarının dört yönünde dört kapı, dört köşesinde de köşe binası bulunmaktadır. Mezarlığın önünde bulunan yolun iki yanında insan ve hayvanların taş heykelleri yerleştirilmiştir. Mezarlık; içindeki yemyeşil servi ve çam ağaçlarıyla ciddiyet, saygı ve huzur havası verir.
İmparator Qinshihuang’un Mezarlığı
2 bin yıl önce Çin’in Shanxi eyaletinin merkez kenti Xi’an’a bağlı Lishan Dağı’nın eteğinde kurulan İmparator Qinshihuang’un Mezarlığı, Çin’in en ünlü mezarlığı olarak kabul edilmiştir. Dünyanın 8. harikası olarak adlandırılan Yeraltı Seramik Ordusu, bu mezarlığı koruyan kuvvetler olarak bilinmiştir.1987 yılında Yeraltı Seramik Ordusu, ihtişamlı görünüşü ve yüksek oyma teknolojisiyle Dünya Mirasları Komitesi tarafından “Dünya Mirasları Listesi”ne alınmıştır. Dünya Mirasları Komitesi, Yeraltı Seramik Ordusu hakkında “İmparator Qinshihuang Mezarlığı’nın çevresinde bulunan Yeraltı Seramik Ordusu, savaş atları, arabaları ve silahlarıyla mükemmel bir realizm eseri oluşturuyor ve son derece yüksek sanat değeri taşıyor” değerlendirmesinde bulunmuştur.
Shanxi eyaletinin Xi’an şehrine yakın bölge, Çin imparatorlarının mezarlıklarının toplandığı mekân olarak tanınmıştır. İmparator Qinshihuang’ın mezarlığının yanı sıra, Çin’in Batı Han hanedanının 11 imparatorunun mezarlıkları ve Çin’in Tang hanedanına ait 18 mezarlık da bu bölgede bulunmuştur. Hanwudi unvanı verilen İmparator Liu Che’nin Mao Mezarlığı, büyük yüzölçümü ve içindeki çok kıymetli eserlerle Batı Han hanedanının imparatorlarının mezarlıklarının başında gelmektedir. Çok büyük alanda kurulan, Tangtaizong unvanı verilen Çin’in Tang hanedanının kurucusu olan İmparator Lishimin’in Zhao Mezarlığı’na, Li’nin asilzadelerine ve ülke için büyük katkıda bulunan yetkililere ait 17 mezarlık da bulunmuştur. Tang hanedanı dönemine ait “Altı At” (İmparator Li’nin en sevdiği atlar) adlı taş oyması, Zhao Mezarlığı’nın yeraltı ve üstünde bulunan sayısız kıymetli eserlerin en ünlüsü olarak kabul edilmiştir.
Ming ve Qing Hanedanlarının İmparatorlarının Mezarlıkları
Ming ve Qing hanedanlarının imparatorlarının mezarlıkları, Çin imparatorlarının mezarlıklarından en iyi korunmuş olanları olarak kabul edilmiştir.
Diğer adı “13 Mezarlık” olan Ming hanedanının imparator mezarlıkları, Beijing şehrine bağlı Changping ilçesindedir. Beijing’in, Çin’in Ming hanedanının başkenti olmasından sonra Ming hanedanının 13 imparatorunun mezarlıklarının toplandığı “13 Mezarlık”, Changping ilçesinin kuzeyinde yer alan Tianshou Dağı’nın üç yanı dağlarla çevrili ve güneye doğru bir boğazla açılan küçük bir vadisindedir. Bu mezarlıklar, 40 kilometrekarelik bir alanda düzenli şekilde dağılmıştır. Mezarlıklarda 13 imparatorun dışında 23 kraliçe ve birçok cariye, prens, prenses ve onlara eşlik eden saray hizmetçileri gömülüdür.
“13 Mezarlık”, görkemli görünüşü, özgün güzellikleriyle Çin’in şimdiye kadar en iyi korunmuş olan mezarlık grubu olarak kabul edilmiştir. Bu mezarlıklardan en ihtişamlıları Changling Mezarlığı (İmparator Chengzu) ve Dingling Mezarlığı (İmparator Shenzong)’ dır. Dingling Mezarlığı’nın yeraltı sarayının taş çatısının hâlâ sapasağlam olması, kanalizasyonunun günümüzde yine iyi işlemesi, eski Çinlilerin yeraltı mimarisindeki yüksek teknolojilerini açıkça yansıtmaktadır.
Çin mezarlık mimarisinin en iyi korunmuş imparator mezarlıklarından biri olan Qing hanedanının Doğu Mezarlığı, 78 kilometrekarelik bir alanda kurulmuştur. Qing Hanedanı’nın beş imparatoru, 14 kraliçe ve 100’den fazla cariyesi buraya gömülmüştür. Özenle kurulan mezarlığın başlıca yapıları, çok ihtişamlı bir görünüme sahiptir.
Ming Hanedanına Ait 13 İmparator Mezarı
Ming hanedanına ait 13 İmparator Mezarı’nın inşaatı, o dönemdeki bir siyasi darbeyle yakından ilgiliydi. Ming hanedanının birinci imparatoru olan Zhu Yuanzhang, Çin’in güneydoğusundaki Nanjing’i başkent yaptı. Zhu Yuanzhang öldükten sonra yerine torunu geçti. Ancak Zhu Yuanzhang’ın dördüncü oğlu Zhu Di, iktidarı elde etmek için iç savaş başlattı ve sonuçta tahta çıktı. Zhu Di o zamanki Ming başkenti olan Nanjing’i ele geçirdikten sonra Zhu Yuanzhang’ın yerine imparator olacak torununu bulamadı. Bu imparatorun kayboluşu, Ming hanedanı tarihindeki esrarengiz olaylardan biridir. Zhu Di tahta çıktıktan sonra Nanjing yerine, başkent olarak Beijing’i seçti. Zhu Di imparatorluğu sırasında kendi mezarını inşa ettirmek için birçok kişiyi Beijing’e gönderdi. Yoğun araştırmalardan sonra Beijng’in kuzeybatısında, doğal güzellikler ve askeri bakımdan uygun konumuna sahip olan bir bölgeyi seçti ve “Uzun Ömür Mezarı” adını verdiği mezarın inşasına başlandı. Bu bölgedeki Ming imparatorların mezarlarının inşaatı, ilk mezarın yapıldığı 1409 yılından Ming hanedanının sona erdiği 1644 yılına kadar 235 yıl sürdü ve toplam 13 imparator buraya gömüldü. Burası Ming hanedanı imparator mezarları grubu haline geldi ve dolayısıyla “13 İmparatorun Mezarı” olarak adlandırıldı.
Ming hanedanına ait olan 13 İmparator Mezarı’nın yapılışı Ming Xiaoling mezarındaki oranla aynıdır. Mezarların ortasında imparatorun otoritesini gösteren Tanrı Yolu kurulmuş durumdadır. Mezarlık bölgesinin önünde 450 yıllık geçmişe sahip olan büyük taştan bir giriş kapısı vardır. Bu kapı mermer parçalarından yapıldı ve üzerinde Çin’in Ming ve Qing gibi son iki hanedanı dönemlerine ait muhteşem oymalar vardır. Kapının yakınında “Büyük Saray Kapısı” denilen ve mezarlara açılan ikinci bir kapı daha vardır. Mezarlık bölgesinin ana kapısından sonra dağların şekline göre, yaklaşık 40 kilometre uzunluğunda mezarlığı çevreleyen surlar ve 10 giriş kapısı daha vardır. O zamanlar mezarlığı korumak için her giriş kapısında çok sayıda muhafız görevlendirilirdi. 13 mezarın her birinde anma işlerinden sorumlu hadımın, bahçıvanın ve askerlerin kaldıkları yerler vardı.
İmparator mezarlarını korumak için hem korkutucu hikâyeler yaratılmış, hem de mezarlar dış dünyaya sıkı biçimde kapatılmıştır. Dolayısıyla her mezarın yeraltı sarayıyla ilgili bilgiler yok denecek kadar azdı. 13 İmparator Mezarı’ndan Dingling mezarı en gizemlisidir. Özel olarak onun yeraltı sarayı hakkında hiçbir bilgi yoktu. Mayıs 1956’da Çinli arkeologlar Dingling mezarının yeraltı sarayıyla ilgili araştırma ve kazı çalışmalarını yoğunlaştırmaya başladılar. 1195 metrekare yüzölçümü olan bu yeraltı sarayı ön, orta, arka, sol ve sağ olmak üzere beş salondan oluşmuş ve tamamen taştan yapılmıştır. Tabutu taşıyan araç yeraltı sarayına getirildiğinde yerdeki taşlara hiç zarar vermemesi için döşenmiş olan kalın tahtalar şimdi de ön ve arka salonlarda görülebilir. Orta salonda üç adet mermerden yapılan taht bulunur. Xuantang isimli arka salon, yeraltı sarayının ana kısmıdır. Tabut yatağının üstünde üç tane tabuta rastlanır. Ortadaki büyük tabut imparator Zhu Yujun’un tabutudur. Onun iki yanında da iki imparatoriçenin tabutları vardır. Tabutların etrafında yeşim taşı, mavi porselen ve mücevherlerle dolu 26 tane kutu sıralanmıştır. Dingling mezarının çıkarma çalışmaları tamamlandıktan sonra renkli ipek ürünleri, kıyafetler, az rastlanan altın, yeşim ve porselen eşyaları gibi 3 bini aşkın mücevher çıkarıldı. Bu eşyalar Ming hanedanı sanat eserlerini incelemek isteyenler için eşsiz bilgiler sunmaktadır.
Batı Xia Kralı Mezarları
Çin’in kuzeybatısındaki Ninxia Hui Özerk Bölgesi’nde bulunan Batı Xia kralı mezarının arkeolojik çalışmaları, Çin’in 20. yüzyıldaki 100 büyük arkeolojik keşfinden biri olarak görülürken Çin’deki etnik grupların arkeolojik tarihinde de önemli rol oynar.
770 yıl önce, şimdiki Çin topraklarının ortasında, Han milliyetinin Song hanedanı, kuzeydoğusunda Nuzheng milliyetinin Liao kraliyeti ve kuzeybatısında da Dangxiang milliyetinin Daxia ( Batı Xia ) kraliyeti olmak üzere üç kraliyet vardı.
Batı Xia kraliyetinin bağımsız olarak kendi lehçesi ve yazısı vardı. 1227 yılında Kubilay’ın ordusu Batı Xia kraliyetini işgal ettikten sonra halkını kılıçtan geçirdi. Batı Xia kraliyetinin bütün kitapları tahrip edildi. Batı Xia kraliyetinden insanlara yalnızca sırlar kaldı.
1970’li yılların başlarında Batı Xia kraliyetinin kalıntıları tesadüfen keşfedildikten ve sonraki 30 yıl süre içinde Çinli arkeologlar Batı Xia mezarlarını araştırma, ölçme ve çıkarma çalışmalarını yoğunlaştırdı ve ilk olarak Batı Xia kralı mezarlarının yeri belirlendi.
Bazı Xia kralı mezarları esas olarak yaklaşık 50 kilometrekarelik çöllük alanda kuruldu ve içinde toplam dokuz imparator mezarı ve 250’iyi aşkın soylu mezarı bulunuyor. Çin’de şu anda en büyük ve izleri en iyi korunan imparator mezarlarından biridir. Güneye bakan bu yapılar dörtgen şeklindedir ve muhteşem görünüme sahiptir.
Üç numaralı mezar; dokuz Batı Xia kralı mezarının en büyüğü ve en iyi korunmuş olanıdır. Arkeologlar bu mezarın sahibinin Batı Xia kraliyetinin ilk imparatoru Li Yuanhao olduğu kanısındadırlar. Aslında Batı Xia mezarları araştırma çalışmaları üçüncü mezardan başlatıldı.
Batı Xia mezarlarındaki pagodalar(taş yapıtlar), Doğu Piramitler olarak da adlandırıldı. Pagodalar, mezarlığın kuzeybatısı ve mezar odasının tam arkasında bulunuyor. Sekiz köşeli koni şeklindeki pagodaların her katının boyutu giderek küçülüyor, en büyüğü 34 metre civarındadır. Pagodaların temelindeki beş kat şimdiye kadar açığa çıkarılamadı. Mezar pagodası, Batı Xia mezarlarından en önemlisi ve en yüksek statüye sahip yapı olarak belirlendi. Çin’in diğer bölgelerinde rastlanamayan bir mezar bölgesi esas olarak Batı Xia soylularının cenaze adetlerini yansıtır.
30 Nisan 2000 tarihinde arkeologlar üçüncü mezarı temizleme çalışmalarını yoğunlaştırırken, mezarın bahçesinin kuzeydoğu köşesinde insan yüzlü ve kuş vücutlu bir “kuş adam” figürüne rastladılar. Arkeologlara göre, bu “kuş adam” Budizm kitabında belirlenen bir Buda. Söz konusu bu Buda, Himalaya dağlarında ve Budizm cennetinde yaşayan güzel sesli bir kuş ve Budist mimarisinde bu kuş oyması ve resimlerine rastlanır.
Batı Xia Mezarlığı bölgesinde şimdiye dek 140 bin ev tuğlası ve 200 adet dekorasyon malzemesi ve diğer antika eserler çıkarıldı. Arkeologlara göre, Batı Xia mezarlarında Çin; eski Han milliyeti imparator mezarının özellikleri benimsenirken, Budist; mimarinin büyük etkisi de görüldüğü gibi, Han milliyetinin kültürü ve Danxiang milliyetinin kültürünü de uyumlu bir şekilde birleştiriliyor. Böylece bu mezar grubu, Çin mezarlık mimarisinin özgün bir kolunu oluşturuyor ve Çin mezarlık kültürünün gelişme tarihinde önemli konumda bulunur. Bu mezarlardan çıkarılan büyük miktarda antika eserler; Batı Xia tarihi ve kültürünün özelliklerini yansıtan eşsiz bir kültür ve tarih hazinesidir.
Guizhou Hezhang Eski Mezar Grubu ve Yelang Eski Kraliyeti
“Gururlu Yelanglı Adam” deyimi, Çin’de her ailesi tarafından biliniyor. Bu deyim yaklaşık 2 bin yıl önce Çin’in güneybatısındaki eski Yelang kraliyetinde meydana gelen bir hikâyeden esinlenilir. Eski Yelang kraliyeti Guizhou yaylasında 100 yıllık canlılık dönemi yaşadıktan sonra kayan bir yıldız gibi kayboldu. Dört yıl önce Çinli arkeologlar Guizhou eyaletindeki Hezhang’da eski mezarları araştırırken eski Yelang kraliyetini ilk kez gün ışığına çıkardılar.
Eylül 2001’de gerçekleşen kazıda Hezhang ilçesindeki Kele nahiyesinde eski Yelang dönemine ait 108 tane mezar bulundu. Mezarlarda çok sayıda ve değerli gömülü eşyalar da vardı. Bunlar eski Yelang kültürünün ve tarihinin araştırılması için önemli niteliklere sahiptir. Bu arkeolojik keşif Çin’in en büyük 10 arkeolojik keşfinden biri olarak nitelendi. Yelang eski kraliyeti, Çin’in güneybatısında görece kuvvetli etnik bir iktidardı ve M.Ö 1.-3. yüzyıllar arasında yaklaşık 200 yıl hüküm sürmüştü. M.Ö 2. yüzyılda Batı Han hanedanında yaşayan ünlü tarihçi Sima Qian, Han hanedanı elçisiyle Çin’in güneybatısındaki etnik grupları ziyaret etmişti. Onun yazdığı “Güneybatı Etnik Grubu Tarihi” başlıklı tarih kitabından öğrenildiğine göre güneybatıda yaşayan çeşitli etnik grupların en güçlüsü, karada 100 bin askere, nehirde en fazla gemiye sahip olan Yelang kraliyetiymiş. Kitapta, Yelang kralının Batı Han elçisiyle konuşurken, “Han hanedanı ne kadar büyük bir kraliyet? Bizler sizlerden daha mı büyüğüz?” diye sorduğu belirtiliyor. O zamanki Han hanedanı şimdiki Çin’in çoğu topraklarına sahip olurken Yelang kraliyeti yalnızca kırsal bölgelerde bulunuyordu. Yelang kralı iki kraliyet arasında ne kadar büyük fark olduğunu bilmediği için sorusundan dolayı ondan “Gururlu Yelanglı Adam” diye söz edilir olmuş. Bu hikâye yüzyıllar boyunca kulaktan kulağa yayıldı ve 2 bin yıl önceki Yelang eski kraliyetinin mevcudiyetini kanıtlayan en önemli delillerden biri oldu.
Yelang eski kraliyeti zengin bir kültür yaratmış. Ancak bu kraliyet yıkıldıktan sonra iktidar sürekli el değiştirdiği, göçler yaşandığı ve yazılı bilgiler kaybolduğu için Yelang eski kraliyetinin tarihi hep gizemle kalmıştır. Yelang eski kraliyeti esas olarak şimdiki Guizhou eyaletindeydi. Guizhou eyaletinin Hezhou ilçesindeki yüksek kuleye ve sürekli çıkarılan büyük ve kaliteli tuğlalara bakıldığında Yelang kraliyetinin o zamanki gücünü ve düzeyini tahmin edebilmek zor değil. Guizhou eyaletinin arkeoloji kuruluşları, bu krallıkla ilgili çalışmaları her şeyden çok önemsiyorlar ve Yelang’daki “gömme Adetleri”ni ortaya çıkarmak gibi çok önemli tarihsel-kültürel sonuçlara ulaşıyorlar.
Hezhang ilçesinin Kele bölgesinde mezarların boyutları çok büyük olmamakla birlikte yoğun şekilde döşenmiş. Mezarların boyu 3 metreyi geçmiyor, genişliği ise 1 metre civarında. Ancak mezara gömülme tarzı çok değişik. Örneğin çok sayıda ölü, şapkalarıyla birlikte gömülmüş. Ayrıca ölüyü, başına ya da ayaklarına geçirilen kazanlarla ya da mezara konulan davullarla birlikte gömme âdeti de yaygın. Ölülerin yüzlerine kapatılan ya da başlarının altına yerleştirilen bakır kapaklara da sıkça rastlanıyor. Ölüleri bu biçimde gömme tarzı, Çin’in başka hiçbir yöresinde yoktur, tümüyle Yelang etnik grubuna ait bir tarz. Uzmanlara göre şapkalı cenazeler, ölen Yelanglının ruhuna yönelik saygınlığı ifade ediyor. Mezara konulan kazan, davul vb. ise eşyalara tapınmanın göstergesi. Bu cenaze tarzının dinsel karşılığı konusundaki araştırmalar sürüyor.
Kele bölgesindeki mezarlardan çıkarılan eşyalar hem Guizhou eyaletinin bakır kültürüyle ilgili çok değerli ipuçları sağladı, hem de bu zengin milliyetin özellikleri ve geçirdiği değişimlerle ilgili veriler ortaya koydu. Çin’in diğer bölgelerinde rastlanmayan bu kültür özelliği, Yelang’ın özüne mensuptur. Hezhang ilçesinin Kele bölgesindeki bulunan mezar grubu, yazılı olmayan tarzıyla Yelang kraliyetinin izlerini Çin tarihine yazdı ve yüzyıllar öncesinden gelen sırla ilgili aydınlatma çalışmaları devam etmekte.
kaynak: esoda.blogbus.com
Ana Sayfa
Yardım
Giriş Yap
Kayıt Ol
