Doku İle İlgili Temel Kavramlar
Doku
Doğadaki tüm nesnelerin ve varlıkların görme, dokunma duyularıyla kavranabilen, iç
yapılarının işlevsel özelliklerini dışa vuran yüzeysel etkilerine “Doku” (Tekstür) denir. İçi
sınırlayan varlıkların dış yapı durumudur. Bu, doğanın yapısal bir özelliğidir. Her varlığın
karakteristik bir dış yapı oluşumu vardır. Objelerin dış görünüşlerindeki ayrıcalıklarını
sağlayan dokusal yapı farklılıklarıdır. Doku yüzeylerin oluşumunu ve tanınıp ayırt edilmesini
sağlar. Örneğin; çeşitli ağaçlar dokusal yapılarındaki, karakteristik farkları nedeniyle tanınıp
ayırt edilmektedir,
Çeşitli ağaç dokuları
Yüzey ne tipte olursa olsun parça ile bütün arasında birtakım temel bağlantılar
bulunabilir. Doku, birbirine eş ya da birbirini tamamlayan birim biçimlerin belli sistemlerle
yan yana gelmesinden oluşur. Dokular yüzeyleri oluşturur.
Biçim
Bir nesnenin görme ya da dokunma duyularıyla algılanabilmesini sağlayan kendine
özgü gerçekliğidir. Her biçimin kendine özgülüğü vardır.”Bir kürenin yuvarlaklığı gibi.
Biçim, çizginin hareketinden doğar. İki boyutludur. Uzunluğu ve genişliği vardır.
Derinliği yoktur, kapalıdır. Biçim nesnelerin dış çizgileri bakımından niteliği olarak da
tanımlanır. Doğadaki her varlığın bir biçimi vardır. Ayrıca ana biçimler kendi içinde daha
küçük biçimlere ayrılır. Örneğin; insan bedeninin tümü ana biçim olursa; baş, eller, kollar
vb. ayrı biçimlerdir. Ya da bir ağaç düşündüğümüzde, ağaç genel biçimdir. Gövdesi, dalları,
meyveleri, yaprakları kendi içlerinde ayrı ayrı biçimlerdir.
Biçimleri, doğal biçimler, geometrik biçimler olarak gruplanır. Doğal biçimlerin
doğada pek çok çeşit vardır. Biçim genellikle dış biçim olan görünüşle karşılaştırılır. Genel
anlamda tüm nesne söz konusudur. Bir ağacın biçiminden, görünüşü, dış biçimi, iç
anatomisi, yapısı, kısaca bütünü anlaşılır.
Birim Biçim
Doku, aynı yapı özelliğine sahip biçimlerin, hep aynı yönde hiç değişikliğe uğramadan
tekrarlarla artmasından oluşur. Dokuyu oluşturan biçimlerin her birine birim biçim denir.
Birim biçimler; birbirine eş, birbirini tamamlayan ya da belli sistemlerle yan yana gelerek
dokusal yüzeyleri oluşturur.
Doğal bitki doku
Doğal dokularda dokuyu oluşturan birim biçimler matematiksel bir eşlik
göstermeyerek, bir bütün içinde birbirlerini tamamlayarak yapısal sistemleri oluşturur.
Örneğin; doğadan ağaç dokuları, bal peteği dokusu gibi.
Ağaç dokusu, bal peteği dokusu
Dokusal yüzeylerin oluşumunu sağlayan birim biçimleri ve bunların yan yana geliş
sistemleri daima farklılıklar gösterir. Bazen değişik objelerde birim biçimler benzer olsalar
da işlevselleri ayrı ayrı olduğundan yan yana geliş sistemleri farklı olabilir. Yine birim
biçimleri farklı olan objelerde birimlerin yan yana geliş sistemleri benzer olabilir.
Doğal bitki dokularında birim biçimler
1.1.4. Modül Birim
Modül, bir sistemde yapıyı oluşturan çeşitli elemanların, tamamen aynı, üst üste ya da
yan yana gelerek bir bütünü oluşturabilmeleri için gerekli olan en küçük ortak ölçü birimidir.
Modül birim
Sistem
Sistem bir sonuç elde etmede uygulanan belli ilkelere dayalı yöntemler düzenidir.
Örneğin, doku sistemi dediğimiz zaman, birim biçimlerin değişikliğe uğramadan tekrarlarla
artmasından oluşan bir bütün; yani bir sistem bütünü anlaşılır. Bu sistem bütününü meydana
getiren parçalardan birinin veya birkaçının değişimi (söz gelimi birim biçimlerdeki değişim)
sistemin bütününü etkiler, bozar.
Strüktür
Eş ya da birbirleriyle bağlantılı, benzer formların, iki ya da üç boyutlu yüzey üzerinde,
bir araya gelerek tekrarlanmasından oluşan içyapıya strüktür denir.
Strüktür, nesne ya da varlığı ayakta (yerçekimine karşı) dengede tutan, içyapının
ölçüsel sistemi ve düzenidir. Farklı kuvvet, ağırlık ve gerilimlere direnç ve denge kazandıran
ölçü tekrarlarına sahip içyapı düzenidir. Strüktür, sistemsel tekrarları ile kendini doku olarak
ifadelendirilir. Strüktürün en önemli özelliklerinden biri; mekan yaratmasıdır. Mekana form
yönünden birlik vermesidir. Strüktürde temel; “Birim” ilkesidir. Doğada bu birim ilkesine
en iyi örnek arı peteğidir.
Doku Çeşitleri Ve Özellikleri
Dokular, çeşitli yönlerden gruplandırılıp, incelenebilir.
Bulundukları Yere Göre Dokular
„« İç Doku: Nesnenin içyapısının (strüktür) dokusudur.
„« Dış Doku: Bir maddenin içyapısının (tekstür) yüzeyde görünüşüdür.
Oluşumları Yönünden Dokular
„« Doğal Dokular
Doğrudan dokunma duyumuza etki eden, insana bağlı olmaksızın kendi iç ve dış
yasalarıyla var olan canlı, cansız tüm varlıkların gerçek dış yapılarına doğal doku denir.
Doğadaki her varlığın kendine özgü doğal dokusu vardır. Çeşitli bitki, ağaç, ağaç kabukları,
yaprak, çiçek, kozalak, taş, kaya ile hayvanların dış görünüşlerindeki yüzey oluşumları doğal
dokulardır. Doğal dokular, birbirine benzeyen birbirlerini tamamlayan birim elemanlarının
belli düzenlerle yan yana gelen tekrarlarıyla oluşmuştur. İşlevsellikle ilgilidir. Dış yapıyla
içyapı arasında uyum vardır.
Çeşitli doğal dokular
Doğal dokular, genellikle zamana ve doğa koşullarına, dış etkenlere bağlı olarak,
yüzeysel görünüşlerinde değişime uğrar. Objenin esas yapısı bozulmadan dış yapısındaki
görüntü başkalaşmasına güncel-(aktüel) doku denir. Deri dokusunun zamanla değişmesi,
bitkilerin yaşı ve doğa koşullarına göre değişimi, genel orman dokusunun mevsimine göre
değişimi, hava koşullarına göre deniz yüzeyinde oluşan (dalgalanmalar), suyun rüzgârla
titreşimi gibi değişimler güncel dokulardır.
Doğadaki tüm dokular doğal dokulardır. Doğal dokularda kendi içlerinde yapısal ve
görsel etkinlikler açısından büyük zıtlıklar taşır.
Güncel-(aktüel) dokular
« Doğal dokular “Organik ve İnorganik” olarak ikiye ayrılır.
Organik Dokular
Tüm canlıların içyapılarına bağlı dokular “Organik” (Bileşimi; canlılığa, ,dirimliliğine
bağlı, yaşam enerjisiyle var olan) dokuları oluşturur. Organik dokuların temelinde “ yaşambüyüme-
korunma işlevi vardır. Hücreye dayalı dokulardır. Kelebek kanadı ya da yaprak
dokusu gibi doğa elemanının öz yapısını yansıtır.
Organik dokular
İnorganik Dokular:
“Cansız” dediğimiz fiziksel, kimyasal yapılar inorganik dokuları oluşturur. Atomun
paketlenmesi ile “denetim” işlevine bağlı olarak oluşur. Benzer aynı atomların oluşturduğu
düzen bütünlüğüdür.
Doğadaki tüm dokular doğal dokulardır. Doğal dokularda kendi içlerinde yapısal ve
görsel etkinlikler açısından büyük zıtlıklar taşır.
« Geometrik Yapılı Dokular:
Bir geometrik elemandan hareket edilerek değişik işlemlerle oluşur. Doğada (arı
peteği, örümcek ağı, çok yapraklı çiçeklerin geometrik sisteme dayalı dokusu gibi:).
Örümcek ağı
« Kristal Yapılı Dokular:
Doğadaki kristalize yapılı varlıklarda bulunur. (kar, tuz, buz vs. mineralleri gibi:).
Doğal dokular farklı özeliklere sahiptir. Sert-yumuşak, sivri küt, pürüzlü-kaygan,
girintili-çıkıntılı, sık-seyrek gibi: Bu özelikler dokunma duygusu ile anlaşılır.
Ana Sayfa
Yardım
Giriş Yap
Kayıt Ol
