HİNT - TAPINAK TANRILARI

---

Hinduizm, iki bin yıl boyunca gelişmiş, içinde doğal dünya ile felsefeyi birleştiren karmaşık bir sembolizm barındıran; dünyevi ve kutsal inançların, ritüellerin, günlük uygulamaların ve geleneklerin birleşimidir. Hindu tapınakları bir tanrıya adanmış basit tapınakçıklar olarak başlamış ve Hoysalaların zamanına gelindiğinde günlük hayatın ötesine geçilen tapınma yapılarına dönüşmüştür. Hoysala tapınakları Hinduizm'in herhangi bir örgütlü geleneği ile sınırlandırılmamış ve değişik Hindu dinî hareketlerinin hacılarına kapılarını açık tutmuştur.



Halebidu’da Vişnu ile Lakşmi (Lakşminarayana)


Hoysalalar tapınaklarını genellikle en önde gelen iki Hindu tanrısı Şiva ya da Vişnu’ya adasalar da ara sıra farklı tanrıları da seçmişlerdir. Şiva’nın müritlerine Şaivalar ya da Lingayatlar denir. Vişnu’nun müritleri ise Vaişnavalardır. Kral Vişnuvardhana ve soyundan gelenler Vaişnava idiyseler de kayıtlara göre Hoysalalar Şiva’ya adadıkları kadar Vişnu’ya da tapınak adayarak dinî ahengi sağlamışlardır. Bu tapınaklarda bulunan heykellerin çoğunda çok farklı dünyevi konular anlatılmıştır. Bunlar Belur’daki Vişnu’ya adanan ünlü Çennakeşava tapınağında ve Halebidu’daki Şiva’ya adanan Hoysaleşvara tapınağında görülebilir.



Halebidu’da Şiva, Parvati ve Nandi



Somanathapura’daki Keşava tapınağının süslemeleri farklıdır ve tam anlamıyla Vaişnava süslemeleridir. Genel olarak Vaişnava tapınakları Keşava’ya (ya da Güzel Vişnu anlamında Çennakeşava’ya) adanmış, az sayıda tapınak da, ayakları dibinde Vişnu’nun eşi olan Lakşmi’nin oturduğu Lakşminarayana ve Lakşminarasimha’ya (Narayana ve Narasimha Vişnu’nun vücuda geldiği hâlleri ya da avatarlarıdır.) Vişnu’ya adanan tapınaklar her zaman bu tanrının adını taşır. Şaiva tapınaklarında bereketin sembolü olan Şiva’nın evrensel sembolü Şiva linga bulunur. Şiva tapınaklarının adları …nin Efendisi anlamına eşvara son ekiyle bitebilir. Örneğin Hoysaleşvara adı Hoysala’nın efendisi anlamına gelir.

Tapınağı sipariş eden dindar kişilerin adının da tapınağa verildiğine rastlanır, örneğin Koravangala’daki Buceşvara tapınağı Buci adlı dindar kişiden gelmektedir. En çarpıcı heykel süslemeleri ince ince işlenmiş, girift oyulmuş tanrıları, tanrıçaları ve refakatçilerini resmeden tapınağın dış duvar panellerindeki dizi dizi heykellerdir. Doddagaddavalli Lakşmi Devi tapınağı (refah tanrıçası) ne Vişnu’ya ne de Şiva’ya adanmıştır ve bir istisnadır. Caynu Batı Ganga hanedanının (günümüzde Karnataka’nın güneyi) Çolalar tarafından 11. yüzyılda yenilmesi ve 12. yüzyılda Vaişnava Hinduizmi ve Viraşaivizm’in müritlerinin sayısının artması sonucunda Caynizm’e olan ilgi azalmıştır. Ancak Hoysala topraklarında dikkate değer iki Caynu ibadet yeri bulunur: Şravanabelagola ve Kambadahalli. Hoysalalar Caynu nüfusunun gereksinimlerini karşılamak için Caynu tapınakları da yaptılar. Bunların birkaçı Halebidu’da günümüze kadar gelmiştir ve içlerinde Caynu tirthankar ikonları barındırır. Puşkarni ya da Kalyani adı verilen basamaklı su sarnıçları inşa etmişlerdir. Hulikere’deki tapınakta bulunan su sarnıcı buna bir örnektir. Süslemeli bu sarnıçta Hindu tanrılarını içeren on iki küçük tapınma yeri bulunur.

Hoysala tapınak heykelleri içinde bulunan başlıca iki tanrı, değişik şekillerde ve avatarlarıyla Şiva ve Vişnu’dur. Şiva genellikle dört kollu olarak, üç dişli bir zıpkın, küçük bir davul ve kendisiyle bağlantılı olarak tapınılan diğer sembolik nesneleri tutarken görülür. Bu şekilde görünen her erkek figür Şiva’dır ancak bazen aynı özelliklerde betimlenen dişi ikonlar Şiva’nın eşi Parvati’dir. Bir iblisi öldürürken ya da bir filin kafasında dansederken olduğu gibi Şiva değişik eylemlerde de betimlenir. Sıklıkla eşi Parvati ya da boğa Nandi ile birlikte görülür. Şiva’nın bir başka görünümü olan Bhairava olarak da betimlenir.



Karnataka Hulikere’de Hoysala basamaklı tapınak sarnıcı (Kalyani)



Deniz kabuğu (ebedi ve ilahi uzayın sembolü) ve çark (ebedi zaman ve yıkıcı gücün sembolü) gibi nesneleri tutan erkek ikonu Vişnu’dur. Eğer bu nesneleri tutan ikon dişi ise eşi Lakşmi’dir. Tüm tasvirlerde Vişnu dört nesne tutar; bir deniz kabuğu, bir çark, bir lotus ve bir gürz. Bunlar ikonun ellerinden herhangi birinde bulunabilir, böylece her birinin kendine özgü adı olan yirmi dört farklı Vişnu şekli vardır. Bunların dışında Vişnu on avatarının herhangi birisi olarak da tasvir edilir: Anantha’nın (göksel yılan ve yaşam enerjisinin bekçisi) üzerinde otururken, kucağında Lakşmi otururken (Lakşminarayana), aslan kafasıyla bir iblisin karnını deşerken (Lakşminarasimha), domuz kafasıyla bir iblisin üzerinden yürürken (Varaha), Krişna avatarı olarak (Venugopala ya da sığır çobanı olarak Venu (flüt) çalarken, yılan Kaliya’nın başında dansederken, Govardhana gibi bir tepeyi kaldırırken, ayakları küçük bir figürün kafasında iken (Vamana), Lakşmi ile Garuda’nın üzerinde otururken, ve kartal olarak (paricata ağacını çalarken).

---

kaynak: kadimdostlar.com